Koszty operacyjne

Zgodnie z treścią ustawy o rachunkowości poprzez koszty i straty rozumie się „uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli”.

Jako koszty operacyjne należy tym samym rozumieć wszystkie koszty, jakie ponoszone są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednostka gospodarcza ponosi koszty o bardzo zróżnicowanym charakterze, dlatego też klasyfikuje się je na kilka różnych sposobów. Najczęściej stosowane klasyfikacje dzielą je na:

1) Koszty proste i złożone – podział w oparciu o wewnętrzną strukturę kosztów. Koszty proste to koszty, których nie można rozłożyć na części składowe (np. amortyzacja). Koszty złożone można zaś podzielić na kilka kosztów prostych (np. koszty transportu, które obejmują koszty paliwa, amortyzacji, wynagrodzenia kierowców itd.).

2) Koszty materialne i niematerialne – dwie grupy kosztów występujące w układzie rodzajowym. Koszty materialne to przykładowo usługi obce, materiały, energia, zaś niematerialne to wynagrodzenia czy ubezpieczenia społeczne.

3) Koszty działalności podstawowej i pomocniczej – podział kosztów na podstawie związku z przedmiotem działania przedsiębiorstwa. Koszty działalności podstawowej są bezpośrednio związane z podstawową działalnością podmiotu – tj. działalnością wytwórczą lub usługową. Koszty działalności pomocniczej to z kolei koszty ponoszone w celu wspomagania działalności głównej (np. koszt prowadzenia własnej kotłowni).

Koszty według rodzajów

Prowadzenie ksiąg rachunkowych wymaga ewidencjonowania kosztów działalności zgodnie z przyjętymi zasadami. Wyróżnia się dwa podstawowe sposoby ewidencjonowania kosztów podmiotu:

• według rodzajów,

• według miejsc powstawania.

Podział kosztów według rodzajów zakłada istnienie specjalnych kont wynikowych (niebilansowych), na których ewidencjonuje się koszty według zużytych zasobów. Korzystanie z rodzajowego układu kosztów jest warunkiem niezbędnym do tego, by stworzyć rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym.

Zakładowy plan kont

Zakładowy plan kont (ZPK) charakteryzuje sposób prowadzenia ksiąg przez dany podmiot gospodarczy. Jest to wykaz istniejących kont księgi głównej oraz ksiąg pomocniczych, a także spis przyjętych przez podmiot zasad klasyfikacji zdarzeń.

W celu ewidencjonowania kosztów według rodzajów wykorzystuje się konta wynikowe, tworzące zespół czwarty zakładowego planu kont. Zespół ten wyróżnia istnienie następujących kont:

• Amortyzacja (konto 400) – konto służące ujmowaniu odpisów amortyzacyjnych.

• Zużycie materiałów i energii (konto 401) – konto, w które zalicza się materiały pobrane z magazynu oraz koszty energii elektrycznej, wody, ciepła, paliwa itd.

• Usługi obce (konto 402) – konto, na którym księgowane są zapłaty na rzecz innych przedsiębiorców za wykonane przez nich usługi.

• Podatki i opłaty (konto 403) – konto służące księgowaniu wszelkich podatków i opłat ponoszonych przez podmiot (np. podatek od nieruchomości, VAT, opłaty skarbowe itd.).

• Wynagrodzenia (konto 404) – konto dla kosztów wynagrodzeń pracowniczych – zarówno tych zatrudnionych na umowę o pracę, jak i umowy cywilno-prawne (umowy zlecenia, umowy o dzieło).

• Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (konto 405) – konto, na którym ujmuje się składki na rzecz świadczeń pracowniczych (np. składki emerytalne i rentowe).

• Pozostałe koszty rodzajowe (konto 409) – konto, na którym znaleźć powinny się wszystkie pozostałe koszty, które nie wpisują się w definicję kont wymienionych powyżej.