26-05-2022
Koszty stałe i zmienne – jak klasyfikować koszty?
Każda firma ponosi szereg kosztów, których optymalizacja nie zawsze jest możliwa. Mowa o tzw. kosztach stałych, które przedsiębiorca ponosi niezależnie od skali działania i poziomu aktywności, a także o kosztach zmiennych, które wprost zależą od podejmowanych działań. Jak klasyfikuje się koszty w przedsiębiorstwach? W jaki sposób przedsiębiorcy mogą przeciwdziałać utracie płynności finansowej spowodowanej rosnącymi kosztami?
Koszty uzyskania przychodu, a więc koszty, które przedsiębiorca ponosi w celu generowania lub zabezpieczenia przychodów, dzieli się na koszty pośrednie i bezpośrednie. Ustawa o rachunkowości wyróżnia z kolei koszty stałe i zmienne. Takie ich rozgraniczanie jest obowiązkowe dla przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość, czyli księgi rachunkowe. W pozostałych przypadkach koszty przypisuje się do kilku zdefiniowanych kategorii, bez dodatkowego podziału na koszty stałe i zmienne.
Stałe koszty działalności to koszty, jakie przedsiębiorstwo ponosi każdego miesiąca, jednak nie są one w żaden sposób zależne od wielkości produkcji. Są to zatem koszty, jakie przedsiębiorca ponosi co miesiąc, nawet jeśli zdecyduje się na jakiś czas całkowicie wstrzymać produkcję. Do kategorii tej zalicza się m.in.:
● czynsz za zajmowany lokal,
● ubezpieczenia sprzętu,
● ubezpieczenia nieruchomości,
● odpisy amortyzacyjne,
● wynagrodzenia administracji,
● zużycie energii (ogrzewanie).
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że określenie „koszty stałe” wcale nie oznacza, że ich wysokość nigdy się nie zmieni, a fakt zaistnienia takiej zmiany wykluczy je z kategorii kosztów stałych. Mowa tu jedynie o ich niezależności względem realizowanej produkcji. Koszty stałe mogą się zmieniać w czasie na skutek zdarzeń makroekonomicznych, reorganizacji przedsiębiorstwa, zmiany wykorzystywanej technologii lub innych zdarzeń. Biorąc pod uwagę powyższe, koszty stałe dzieli się często na dwie podkategorie:
● koszty bezwzględne stałe – koszty całkowicie niezależne od wielkości produkcji (doskonałym przykładem jest tu amortyzacja ustalana metodą liniową),
● koszty skokowo stałe – koszty w pewnym stopniu zależne od wielkości produkcji, których wzrost następuje skokowo, po czym się stabilizuje na pewnym poziomie (przykładem może być najem powierzchni magazynowej – zwiększenie skali biznesu może wymagać wynajęcia dodatkowego magazynu, który na dłuższy czas będzie odpowiadał potrzebom organizacji).
Warto wiedzieć o tym, że na rynku dostępne są usługi rozkładania na raty firmowych faktur, dzięki którym mali przedsiębiorcy mogą płacić w ratach faktury za prąd, ubezpieczenie czy remont lokalu.
Drugą kategorię kosztów stanowią koszty zmienne, które w przeciwieństwie do kosztów stałych wprost zależą od wielkości produkcji. Oznacza to, że zwiększenie skali produkcji prowadzi do wzrostu tych kosztów, a jej zmniejszenie do ich redukcji. W sytuacji, gdy wielkość produkcji jest równa 0, koszty zmienne wynoszą 0 zł.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że poszczególne koszty zmienne mogą rosnąć wraz z produkcją w różnym tempie. Z tego też powodu dzieli się je na:
● proporcjonalne – przyrost kosztów jest proporcjonalny względem zwiększonego wolumenu produkcji (np. koszty wynagrodzeń wypłacanych w modelu pracy akordowej),
● progresywne – koszty rosną szybciej niż skala produkcji (np. wynagrodzenia wypłacane za nadgodziny lub pracę w dni wolne),
● degresywne – koszty rosną wolniej niż skala produkcji (np. na skutek zamówienia jednorazowo większej partii materiałów, co skutkuje naliczeniem rabatu),
● regresywne – wzrost produkcji powoduje spadek jednostkowego kosztu produkcji (np. koszt ogrzania lokalu na potrzeby przyjęcia klientów – im większa ich liczba, tym jednostkowy koszt niższy).
Dynamiczny wzrost kosztów i wystąpienie jakichkolwiek nadzwyczajnych wydatków często skutkuje poważnymi problemami z utrzymaniem płynności. Niezwykle istotne jest tym samym bieżące monitorowanie i optymalizowanie ponoszonych kosztów, a także skuteczne zarządzanie płynnością finansową. Pomocne mogą być również nowoczesne metody finansowania biznesu, np. faktoring czyli zamiana faktur sprzedaży na gotówkę tuż po jej wystawieniu.
br />
Stałe koszty działalności gospodarczej
Stałe koszty działalności to koszty, jakie przedsiębiorstwo ponosi każdego miesiąca, jednak nie są one w żaden sposób zależne od wielkości produkcji. Są to zatem koszty, jakie przedsiębiorca ponosi co miesiąc, nawet jeśli zdecyduje się na jakiś czas całkowicie wstrzymać produkcję. Do kategorii tej zalicza się m.in.:
● czynsz za zajmowany lokal,
● ubezpieczenia sprzętu,
● ubezpieczenia nieruchomości,
● odpisy amortyzacyjne,
● wynagrodzenia administracji,
● zużycie energii (ogrzewanie).
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że określenie „koszty stałe” wcale nie oznacza, że ich wysokość nigdy się nie zmieni, a fakt zaistnienia takiej zmiany wykluczy je z kategorii kosztów stałych. Mowa tu jedynie o ich niezależności względem realizowanej produkcji. Koszty stałe mogą się zmieniać w czasie na skutek zdarzeń makroekonomicznych, reorganizacji przedsiębiorstwa, zmiany wykorzystywanej technologii lub innych zdarzeń. Biorąc pod uwagę powyższe, koszty stałe dzieli się często na dwie podkategorie:
● koszty bezwzględne stałe – koszty całkowicie niezależne od wielkości produkcji (doskonałym przykładem jest tu amortyzacja ustalana metodą liniową),
● koszty skokowo stałe – koszty w pewnym stopniu zależne od wielkości produkcji, których wzrost następuje skokowo, po czym się stabilizuje na pewnym poziomie (przykładem może być najem powierzchni magazynowej – zwiększenie skali biznesu może wymagać wynajęcia dodatkowego magazynu, który na dłuższy czas będzie odpowiadał potrzebom organizacji).
Warto wiedzieć o tym, że na rynku dostępne są usługi rozkładania na raty firmowych faktur, dzięki którym mali przedsiębiorcy mogą płacić w ratach faktury za prąd, ubezpieczenie czy remont lokalu.
Koszty zmienne w firmie
Drugą kategorię kosztów stanowią koszty zmienne, które w przeciwieństwie do kosztów stałych wprost zależą od wielkości produkcji. Oznacza to, że zwiększenie skali produkcji prowadzi do wzrostu tych kosztów, a jej zmniejszenie do ich redukcji. W sytuacji, gdy wielkość produkcji jest równa 0, koszty zmienne wynoszą 0 zł.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że poszczególne koszty zmienne mogą rosnąć wraz z produkcją w różnym tempie. Z tego też powodu dzieli się je na:
● proporcjonalne – przyrost kosztów jest proporcjonalny względem zwiększonego wolumenu produkcji (np. koszty wynagrodzeń wypłacanych w modelu pracy akordowej),
● progresywne – koszty rosną szybciej niż skala produkcji (np. wynagrodzenia wypłacane za nadgodziny lub pracę w dni wolne),
● degresywne – koszty rosną wolniej niż skala produkcji (np. na skutek zamówienia jednorazowo większej partii materiałów, co skutkuje naliczeniem rabatu),
● regresywne – wzrost produkcji powoduje spadek jednostkowego kosztu produkcji (np. koszt ogrzania lokalu na potrzeby przyjęcia klientów – im większa ich liczba, tym jednostkowy koszt niższy).
Dynamiczny wzrost kosztów i wystąpienie jakichkolwiek nadzwyczajnych wydatków często skutkuje poważnymi problemami z utrzymaniem płynności. Niezwykle istotne jest tym samym bieżące monitorowanie i optymalizowanie ponoszonych kosztów, a także skuteczne zarządzanie płynnością finansową. Pomocne mogą być również nowoczesne metody finansowania biznesu, np. faktoring czyli zamiana faktur sprzedaży na gotówkę tuż po jej wystawieniu.
br />
