Czym są instrumenty finansowe?

Instrumenty finansowe to różnorodne narzędzia, które służą do zarządzania kapitałem oraz ryzykiem w gospodarce. Stanowią one umowy między dwiema stronami, w wyniku których powstają aktywa finansowe u jednej strony i zobowiązania finansowe lub instrumenty kapitałowe u drugiej.

Instrumenty finansowe można podzielić na dwie główne kategorie: instrumenty dłużne, takie jak obligacje i pożyczki, oraz instrumenty kapitałowe, czyli akcje. Instrumenty finansowe odgrywają szczególnie istotną rolę w systemie finansowym, umożliwiając efektywny przepływ kapitału oraz realizację najróżniejszych celów inwestycyjnych.

Dzięki instrumentom finansowym inwestorzy mogą nie tylko gromadzić środki, lecz także zabezpieczać się przed ryzykiem czy generować zyski. Warto zaznaczyć, że każdy instrument finansowy pociąga za sobą określone ryzyko, które może się wiązać z wahaniami cen, niewypłacalnością emitenta czy zmianami stóp procentowych.

W polskim prawie instrumenty finansowe są regulowane przez przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi. Już w drugim artykule tego dokumentu ustawodawca wyjaśnia, że przez instrumenty finansowe rozumie się m.in. papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego, tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania czy szeroko rozumiane instrumenty pochodne.

Rodzaje instrumentów finansowych

Instrumenty finansowe klasyfikuje się na wiele różnych sposobów. Jedna z najprostszych klasyfikacji dzieli je na cztery główne kategorie:

● Instrumenty dłużne – papiery wartościowe, które stanowią dowód zobowiązania finansowego (np. obligacje, weksle czy bony skarbowe). Emitent tych instrumentów (np. Skarb Państwa lub przedsiębiorstwo) zobowiązuje się do zwrotu pożyczonej kwoty wraz z odsetkami w określonym terminie.

● Instrumenty kapitałowe – m.in. akcje i inne formy udziału w przedsiębiorstwie. Inwestorzy nabywający akcje stają się współwłaścicielami firmy i mają prawo do udziału w zyskach w postaci dywidend oraz głosowania na walnych zgromadzeniach. Instrumenty te wiążą się z wyższym ryzykiem, ale oferują potencjalnie większe zyski.

● Instrumenty pochodne – kontrakty, których wartość zależy od wartości innych aktywów (np. kontrakty futures, opcje czy swapy). Instrumenty te są często używane do zabezpieczania się przed ryzykiem lub do spekulacji na rynkach finansowych.

● Instrumenty rynku pieniężnego – krótkoterminowe instrumenty dłużne o terminie zapadalności do jednego roku (np. bony skarbowe, certyfikaty depozytowe lub depozyty na rynku międzybankowym). Służą one do zarządzania płynnością finansową oraz krótkoterminowego lokowania kapitału.

Każda z tych kategorii ma swoje specyficzne cechy oraz zastosowania, co sprawia, że wybór odpowiednich instrumentów finansowych powinien być każdorazowo dostosowany do celu inwestycyjnego oraz tolerancji na ryzyko inwestora.

Instrumenty finansowe a papiery wartościowe

Podstawową różnicą między instrumentami finansowymi a papierami wartościowymi jest to, że każdy papier wartościowy to instrument finansowy, ale nie wszystkie instrumenty są papierami wartościowymi. Papiery wartościowe muszą spełniać określone kryteria dotyczące obrotu na rynku oraz mieć formę zbywalną. Inne instrumenty finansowe, takie jak kontrakty terminowe czy swapy, mogą z kolei nie mieć formy papierowej ani rozwiniętego rynku wtórnego.

Czy faktoring jest instrumentem finansowym?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 23 ustawy, umowa faktoringu prowadzi do powstania aktywów finansowych u jednej strony (faktoranta) oraz zobowiązań finansowych lub instrumentów kapitałowych u drugiej strony (faktora). Oznacza to, że faktoring spełnia definicji instrumentu finansowego, ponieważ wiąże się z określonymi skutkami gospodarczymi.