Czym jest stopa procentowa i jak się ją liczy?

Mówiąc najprościej, stopa procentowa to cena pieniądza. Koszt, z jakim trzeba się liczyć, chcąc pożyczyć na rynku pieniądze. Decydując się na wzięcie kredytu, musimy być przygotowani na to, że bank będzie oczekiwał od nas nie tylko zwrotu pożyczonej kwoty, lecz także dodatkowego wynagrodzenia za ponoszone ryzyko. Działa to również w drugą stronę – jeśli dysponujemy pewnymi nadwyżkami i chcemy je bezpiecznie zdeponować, możemy założyć lokatę, do której bank będzie regularnie dopisywał nam odsetki.

Transakcje tego typu zawierane są nie tylko na linii bank – klient, lecz także na linii bank – bank. Na podstawie aktualnej wysokości stóp procentowych podmioty decydują, czy pożyczanie pieniędzy lub ich deponowanie jest w danym momencie opłacalne. Jeśli koszt kredytu jest wysoki, potencjalni kredytobiorcy poszukują alternatywnych form finansowania lub wstrzymują się ze swoimi planami. Analogicznie wygląda to w przypadku produktów depozytowych – niskie stopy procentowe skłaniają posiadaczy kapitału do rezygnacji z bezpiecznych depozytów i inwestowania chociażby w obligacje skarbowe czy nieruchomości.

Kto ma wpływ na wysokość stóp procentowych?

O ich wysokości decyduje organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego – Rada Polityki Pieniężnej. Ma ona za zadanie zapewnić stabilność polskiej walucie, przeciwdziałać nadmiernej inflacji i deflacji. Na podstawie stóp procentowych ustalonych przez RPP instytucje finansowe ustalają własne cenniki, które mogą się istotnie między sobą różnić.

Nominalna i rzeczywista stopa procentowa

Chcąc zaciągnąć kredyt lub pożyczkę, powinniśmy dokładnie przeanalizować wszystkie czekające nas koszty, by upewnić się, że będziemy w stanie na bieżąco spłacać raty.

Przeglądając materiały reklamowe, w pierwszej kolejności spotkamy się ze stopą nominalną, która na ogół jest dość atrakcyjna i kusząca. Informuje ona o wynagrodzeniu, jakiego oczekuje pożyczkodawca za udostępnienie kapitału. Zwykle nie ma ona zbyt wiele wspólnego z rzeczywistą roczną stopą oprocentowania (RRSO), która uwzględnia wszystkie dodatkowe koszty kredytu (np. prowizje, ubezpieczenia i inne koszty).

Spotkać możemy się również z pojęciem realnej stopy procentowej, która uwzględnia siłę nabywczą pieniądza. Aby ją obliczyć, wystarczy skorygować nominalną stopę procentową o inflację.

Stopy procentowe NBP

Punkt wyjścia przy ustalaniu stóp procentowych przez banki i firmy pożyczkowe stanowią stopy ustalane przez NBP. Obecnie stopy utrzymywane są na rekordowo niskich poziomach, dzięki czemu deponowanie pieniędzy w bankach jest nieopłacalne, a kredyty i pożyczki są tańsze i łatwiej dostępne. Ostatnia ich zmiana miała miejsce 29.05.2020.

Do podstawowych stóp procentowych zaliczają się:

● stopa referencyjna (0,10%) – stopa określająca cenę, po jakiej bank centralny sprzedaje lub kupuje krótkoterminowe papiery wartościowe, by regulować w ten sposób ilość pieniądza na rynku;
● stopa lombardowa (0,50%) – stopa określająca maksymalne oprocentowanie kredytu udzielanego przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych;
● stopa depozytowa (0,00%) – stopa określająca minimalne oprocentowanie na rynku, tyle gotowy jest zapłacić bak centralny bankom komercyjny za jednodniowy depozyt;
● stopa redyskontowa (0,11%) – stopa określająca cenę, po jakiej bank centralny jest gotowy skupować weksle od banków komercyjnych.
Na podstawie wysokości stóp procentowych ustala się m.in. maksymalne oprocentowanie kredytu. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa graniczna wartość oprocentowania obliczana jest wzorem: 2 x (stopa referencyjna + 3,5%). Na dziś (lipiec 2021) limit ten wynosi zatem 7,2%.