Na czym polega solidarna odpowiedzialność?

Solidarna odpowiedzialność to sytuacja, w której dwóch lub więcej ludzi jest zobowiązanych do spełnienia tego samego zobowiązania, a wierzyciel może żądać spłaty od każdego z nich w całości. Dla wierzyciela jest to korzystna sytuacja, ponieważ zwiększa jego szanse na odzyskanie długu. Dla dłużników natomiast oznacza to większe ryzyko finansowe, ponieważ każdy z nich ponosi pełne ryzyko spłaty całego długu.

Mając na uwadze powyższe, przed podjęciem zobowiązania, które wiąże się z odpowiedzialnością solidarną, warto dokładnie rozważyć wszystkie potencjalne konsekwencje, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości skorzystać z profesjonalnego doradztwa prawników.

W jakich sytuacjach stosuje się zwykle zapisy o odpowiedzialności solidarnej?

Odpowiedzialność solidarna jest stosowana w różnych sytuacjach, zarówno w prawie cywilnym, handlowym, jak i w ubezpieczeniach społecznych, np.:

● w umowach najmu (właściciel może dochodzić opłat od wszystkich najemców jednocześnie lub jednego z nich),

● w umowach o kredyt lub pożyczkę (w przypadku współkredytobiorców czy osób biorących wspólnie pożyczkę wierzyciel może żądać spłaty długu od jednej osoby lub wszystkich współkredytobiorców),

● wspólnicy w spółce cywilnej odpowiadają w takim samym stopniu za zobowiązania spółki,

● wspólnicy w spółkach jawnych i komandytowych odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki wobec osób trzecich.

Sprawdź też: Klasyfikacja spółek w polskim prawie.

Odpowiedzialność solidarna dłużników

O solidarnej odpowiedzialności mówić można zarówno w kontekście dłużników (tzw. solidarność bierna), jak i wierzycieli (tzw. solidarność czynna). Co należy rozumieć przez solidarną odpowiedzialność dłużników? Odpowiedź daje art. 366 Kodeksu cywilnego, który w całości poświęcony jest solidarności dłużników:

§ 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Z tego zapisu jasno wynika wysoki poziom ryzyka ponoszonego przez dłużników. Każdy dłużnik odpowiada za istniejący dług i może być wezwany przez wierzyciela do jego spłaty indywidualnie (z pominięciem pozostałych dłużników). Niewątpliwie zwiększa to szanse na odzyskanie zaległości przez wierzyciela i z jego perspektywy redukuje ryzyko związane z transakcją.

Odpowiedzialność solidarna wierzycieli

Solidarna odpowiedzialność wierzycieli, czyli wspomniana już solidarność czynna, również jest jasno zdefiniowana jest w Kodeksie cywilnym – poświęcono jej art. 367, którego treść brzmi następująco:

§ 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli).

§ 2. Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk.

Solidarność wierzycieli działa na analogicznych zasadach jak solidarność dłużników, co oznacza, że dłużnik może sam zdecydować, w ręce którego wierzyciela przekazać zobowiązanie. Zaspokojenie jednego z wierzycieli jest jednoznaczne z wygaśnięciem długu względem pozostałych.

Wyłączenie odpowiedzialności solidarnej

Ewentualność wyłączenia odpowiedzialności solidarnej przewiduje dla małżonków Kodeks rodzinny i opiekuńczy (art. 30):

§ 1. Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.

§ 2. Z ważnych powodów sąd może na żądanie jednego z małżonków postanowić, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest tylko ten małżonek, który je zaciągnął. Postanowienie to może być uchylone w razie zmiany okoliczności.

§ 3. Względem osób trzecich wyłączenie odpowiedzialności solidarnej jest skuteczne, jeżeli było im wiadome.

Pewne wyłączenie przewiduje również ustawa o podatku VAT (art. 96), „jeżeli powstanie zaległości podatkowych nie wiązało się z uczestnictwem podatnika w nierzetelnym rozliczaniu podatku w celu odniesienia korzyści majątkowej”.
Lista wyłączeń nie jest jednak długa – poza nielicznymi wyjątkami odpowiedzialności solidarnej uniknąć nie można.