Kontrola podatkowa – kto może ją przeprowadzić?

Kontrole skarbowe budzą przerażenie wśród przedsiębiorców, jednak często zupełnie niepotrzebnie. Nie każda kontrola musi bowiem jednoznacznie oznaczać problemy i kary finansowe. Podstawą prawną dla prowadzenia kontroli wśród przedsiębiorców jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa. Zgodnie z treścią artykułu 281 ustawy:

„§ 1. Organy podatkowe pierwszej instancji przeprowadzają kontrolę podatkową u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych, zwanych dalej „kontrolowanymi”.

§ 2. Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego”.

Co warto podkreślić, kontrola podatkowa jest zawsze wszczynana z urzędu, a nie na wniosek. Może ona mieć charakter kontroli zapowiedzianej lub niezapowiedzianej. Co do zasady, kontrole są zapowiedziane, a przedsiębiorca otrzymuje czas na to, by odpowiednio się do nich przygotować – tj. zebrać wszystkie niezbędne dokumenty i zadbać o to, by cała procedura zakończyła się jak najszybciej. Nikomu nie zależy bowiem na tym, by kontrola przeciągała się  w czasie.

Ordynacja podatkowa przewiduje kilka sytuacji, które zwalniają organy podatkowe z obowiązku zawiadomienia kontrolowanego o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Wszystkie zostały szczegółowo opisane w art. 282c Ordynacji podatkowej. Co istotne, organy podatkowe po rozpoczęciu niezapowiedzianej kontroli zobowiązane są do tego, by poinformować kontrolowanego o przyczynie braku zawiadomienia.

Jak przygotować się do kontroli podatkowej?

W przekazanym kontrolowanemu zawiadomieniu organy skarbowe wskazują nie tylko termin rozpoczęcia kontroli, lecz także informują o jej zakresie. Wiedząc, jaki okres oraz typ podatków będzie weryfikowany, przedsiębiorca ma czas na zgromadzenie niezbędnych dokumentów oraz ich ponowne przejrzenie. W przypadku dostrzeżenia jakichkolwiek błędów przedsiębiorca może jeszcze przed rozpoczęciem audytu dokonać ich korekty i ustrzec się w ten sposób poważnych konsekwencji. Jest to również czas na uregulowanie wszelkich zaległości podatkowych. Zadbać należy również o to, by kontrolerzy mogli wejść na teren firmy (organizacja dostępów) oraz zapewnić im dogodne warunki do pracy – optymalnie niezależne pomieszczenie.

Nie każdy przedsiębiorca jest tego świadomy, jednak w przypadku kontroli podatkowej należy liczyć się nie tylko z możliwością kary finansowej, lecz także z możliwością pojawienia się dodatkowych kosztów. Tyczy się to przede wszystkim przedsiębiorców, którzy współpracują z zagranicznymi kontrahentami i dysponują dokumentami sporządzonymi w języku obcym. Jeśli kontroler będzie tego wymagał, konieczne będzie ich przetłumaczenie przez biegłego. Koszty w takiej sytuacji przenoszone są na przedsiębiorcę.

Z punktu widzenia kontrolowanego ważna jest również kwestia zakresu kontroli. Nie może obejmować dokumentacji niebędącej przedmiotem trwającej kontroli (tj. tyczącej się innego podatku lub okresu rozliczeniowego). Przedsiębiorca ma prawo w takiej sytuacji poprosić o wyjaśnienie powiązania wymaganych dokumentów z trwającą kontrolą i ewentualnie odmówić ich przedłożenia.

Wynik kontroli skarbowej

Zakończenie kontroli dokumentowane jest protokołem kontroli, który zawiera szereg informacji wymaganych przez ustawę, w tym ocenę prawną sprawy będącej przedmiotem kontroli. Jeśli kontrolowany nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni, licząc od dnia jego doręczenia, przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. Na rozpatrzenie zastrzeżeń kontrolujący również ma 14 dni. Brak działania ze strony kontrolowanego jest jednoznaczny z akceptacją ustaleń kontroli. Przekazanie protokołu kontroli jest jednoznaczne z jej zakończeniem.