Czym jest rachunkowość budżetowa?

Rachunkowość budżetowa posiada szczególną specyfikę i koncentruje się na planowaniu, kontrolowaniu i raportowaniu finansów podmiotów publicznych, zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu wydanym przez Ministra Finansów, w którym opisano zasady prowadzenia rachunkowości przez jednostki i zakłady budżetowe (Dz.U. 2006 nr 142 poz. 1020). W rozporządzeniu określono szczególne zasady oraz plany kont dla:

● budżetu państwa,
● budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
● jednostek budżetowych,
● samorządowych zakładów budżetowych,
● państwowych funduszy celowych,
● państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Dlaczego jednostki sektora finansów publicznych zobowiązane są prowadzić rachunkowość na innych zasadach? Wciąż muszą one przestrzegać zasad zawartych w ustawie o rachunkowości z 29 września 1994 r., jednak jednocześnie uwzględniać zapisy ustawy o finansach publicznych z 27 sierpnia 2009 r. Nieco odmienne zasady rachunkowości są pochodną specjalnej funkcji i cech jednostek sektora finansów publicznych.

Ujednolicenie planów kont, klasyfikacji budżetowej oraz zasad tworzenia sprawozdań finansowych wynika przede wszystkim z zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi. Pozwala lepiej chronić mienie publiczne i rozliczać działania tych, którym powierzono je w zarządzanie.

Jednostki sektora finansów publicznych

Finanse publiczne obejmują procesy gromadzenia środków publicznych oraz ich wydatkowanie. Jednostki sektora finansów publicznych mogą być tworzone na podstawie ustawy o finansach publicznych lub na podstawie odrębnych ustaw. Zgodnie z treścią art. 9 ustawy o finansach publicznych sektor finansów publicznych tworzą:

● organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
● jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
● związki metropolitalne,
● jednostki budżetowe,
● samorządowe zakłady budżetowe,
● agencje wykonawcze,
● instytucje gospodarki budżetowej,
● państwowe fundusze celowe,
● Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
● Narodowy Fundusz Zdrowia,
● samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
● uczelnie publiczne,
● Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
● państwowe i samorządowe instytucje kultury,
● inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków oraz spółek prawa handlowego,
● Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Zakres rachunkowości budżetowej

Rachunkowość budżetowa koncentruje się na tworzeniu i monitorowaniu wykonania przyjętych budżetów publicznych. Budżet publiczny jest planem finansowym, który określa oczekiwane przychody i wydatki sektora publicznego na określony czas. Proces tworzenia budżetu obejmuje identyfikację priorytetów politycznych, alokację środków finansowych i wreszcie ocenę skuteczności wykorzystania publicznych zasobów.

Ważnym elementem rachunkowości budżetowej jest również kontrola budżetowa, polegająca na monitorowaniu realizacji budżetu i porównywaniu rzeczywistych wyników z założonymi planami. Proces ten umożliwia organom rządowym i innym jednostkom sektora publicznego ocenę, czy wydatki publiczne są zgodne z założeniami budżetowymi, czy też występują odchylenia, które wymagają działań korygujących.

Rachunkowość budżetowa w finansach publicznych obejmuje również sporządzanie sprawozdań finansowych. Sprawozdania finansowe sektora publicznego zawierają informacje o przychodach, wydatkach, zadłużeniu i innych aspektach finansowych. Mają one na celu dostarczenie informacji o sytuacji finansowej oraz ocenę efektywności i przejrzystości zarządzania środkami publicznymi.