Kim jest wierzyciel?

Kodeks cywilny nie definiuje wprost pojęcia wierzyciela, jednak znaleźć w nim można definicję zobowiązania, która po części wyjaśnia, jak zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa należy rozumieć pojęcie wierzyciela i jakie prawa mu przysługują. Zgodnie z treścią art. 353: „zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić”.

Decydując się na zaciągnięcie kredytu w banku, stajemy się automatycznie dłużnikami – tj. zobowiązujemy się w ustalonym terminie zwrócić pożyczony kapitał wraz z należnymi odsetkami i dodatkowymi kosztami. Bank, który pożyczył nam pieniądze, jest w tej sytuacji wierzycielem. Oczywiście wierzycielem może być nie tylko bank – w tej roli występować może każda osoba fizyczna lub prawna. Analogiczne działa to w przypadku dłużnika – w tej roli również może występować osoba fizyczna, jak i osoba prawna.

Jakie uprawnienia posiada wierzyciel?

Wierzyciel, decydując się na udzielenie pożyczki konkretnemu podmiotowi, ocenia jego zdolność kredytową i szacuje na tej podstawie szanse na odzyskanie pożyczonych środków w terminie. Banki co do zasady są pod tym względem najbardziej rygorystyczne i często zdarza im się odmawiać finansowania. Firmy pożyczkowe są bardziej liberalne, jednak koszt pożyczki w ich przypadku jest odpowiednio wyższy.
Podstawowym prawem wierzyciela jest prawo do odzyskania pożyczonych środków – często powiększonych o odsetki, prowizje i dodatkowe opłaty (wszystkie, jakie przewidziano w umowie). Co w sytuacji, gdy dłużnik uchyla się od terminowego zwrotu pożyczki? W takich sytuacjach wierzyciel ma prawo dochodzić swojej wierzytelności. Może w tym celu podejmować próby kontaktu z dłużnikiem, negocjować i ustalać nowe warunki spłaty.

Jeśli podejmowane starania nie przynoszą pożądanych skutków, wierzyciel ma prawo skierować sprawę do sądu. Po uznaniu jego roszczenia przez sąd i uzyskaniu wyroku z tytułem wykonawczym rozpoczyna się egzekucja, prowadzona najczęściej przez firmę windykacyjną lub komornika.

Egzekucja komornicza bardzo często dyscyplinuje dłużnika i skłania go do natychmiastowego zwrotu długu. Jako że wierzyciel kieruje pracą komornika, ma on również możliwość jego odwołania.

Podstawowa klasyfikacja wierzycieli

Dłużnika i wierzyciela łączy umowa, która określa m.in. rodzaj świadczenia, jakie dłużnik zobowiązany jest spełnić względem wierzyciela. Ze względu na charakter tego świadczenia, wierzycieli można podzielić na 4 główne kategorie:

- Wierzyciel osobisty – podmiot lub osoba, której przysługuje prawo żądania uregulowania zobowiązania z majątku osobistego dłużnika (np. emerytury, pensji lub innego świadczenia).
- Wierzyciel rzeczowy – podmiot lub osoba, której przysługuje prawo do rzeczy będącej przedmiotem zabezpieczenia wierzytelności (np. samochód, maszyny, sprzęt komputerowy, biżuteria itp.).
- Wierzyciel hipoteczny – podmiot lub osoba, której przysługuje prawo do dochodzenia swojej wierzytelności z hipoteki ustanowionej na nieruchomości.
- Wierzyciel alimentacyjny – osoba, której przysługują alimenty od rodzica lub opiekuna prawnego. Długi alimentacyjne są zawsze ściągane w pierwszej kolejności. W przypadku egzekucji komorniczej istnieje możliwość zajęcia większej części uzyskiwanych świadczeń (np. emerytury czy pensji) niż w przypadku innych długów.